[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wa) w wersję latopisu).
'" M. Stryjkowski, Kronika polska, litewska, \mudzka i wszystkiej Rusi, T. 2,
Warszawa 1846, s. 173 (reprint Warszawa 1985).
194 Dobrym wprowadzeniem do tego latopisu są opracowania: wstęp Ri-
mantasa Jasasa do litewskiego tłumaczenia latopisu Bachowca: Lietuvos
mrtraStis. Bychovco kronika, Vilnius 1971; J. Ochmański, Nad kronikę Bychowca,
Sludia yródłoznawcze", T. 12:1967, s. 155-162. Zob. wy\ej przyp. 105.
60
sta na króla Litwy195. Prawdopodobnie strona polska wyjaś-
niła wówczas Litwinom, \e nie posiada owej korony. Nic nie
wiadomo o dalszych losach korony Witoldowej. Dwudzie-
stowieczne zaś twierdzenia i hipotezy o rzekomym odnale-
zieniu tej korony zasługują raczej na przedstawienie ich
w kontekście ówczesnych sporów polsko-litewskich i nie
mają nic wspólnego z koroną Witoldową196.
6. List Władysława Jagiełły do Zygmunta
Luksemburskiego (koniec stycznia
i- 1429 r.) i odpowiedz nań
J; Wkrótce po zjezdzie łuckim polska kancelaria kró-
lewska przygotowała list do Zygmunta Luksemburskiego.
List ten napisał Władysław Oporowski, podkanclerzy Króle-
stwa, blisko związany ze stronnictwem Szafrańców197.
Wspomniany list jest ró\nie określany w literaturze: instru-
kcja poselska", orędzie", protest", łist-oświadczenie" czy
skarga"198. Treść tego listu jest bardzo wa\na. Przedstawia
on polski punkt widzenia na stosunki polsko-łitewskie
195 M. Morelowski, Korona i hełm znalezione w Sandomierzu a sprawa korony
Witolda i grobowców dynastycznych w Wilnie, Ateneum Wileńskie", R. 7:
1930, s. 633.
196 Tam\e; R. Kazlauskas, Kur dingo Vytauto Didziojo karuna? Voruta",
1993, nr 29-30 z 1-15 VIII, s. 12 (i inne artykuły tego\).
197 CEV nr 1341, s. 810-811. Treść listu cytowali: A. Prochaska, Ostatnie
lata..., s. 153-154; A. Lewicki, Powstanie..., s. 36-37; A. Sarnes, op. cit., s. 132
(cyt. niemiecki); L. Kolankowski, Dzieje..., s. 156. Streszczenia: J. Voigt, op.
cit, T. 7, s. 525; J. Sutowicz, op. cit., s. 41^2; A. Prochaska, Dzieje..., s. 273;
A. Barbaśev, op. cit., s. 241; P. Zlezas, Vytauto konfliktas..., s. 211-212; Z. Ivin-
skis, Vytauto..., s. 330; H. Schaeder, op. cit., s. 374-375 (obszerne streszczenie);
V. Gid\iunas, op. cit., s. 268; B. Dundulis, op. cit., s. 87; V. Jućas, Neiiykusi...,
s. 36; J. Nikodem, op. cit., Cz. 2, s. 164. W wielu streszczeniach pominięto
niektóre sprawy.
198 Kolejno: A. Prochaska, Ostatnie lata..., s. 152; A. Lewicki, Powstanie...,
s. 37; L. Kolankowski, Dzieje..., s. 155; B. Dundulis, op. cit., s. 87; M. Jucas,
Ne(vt/kusi..., s. 36.
61
w tym czasie199, a ściślej - stanowisko polskich inkorporacjo-
nistów. W liście tym W. Jagiełło - a mo\e podkanclerzy
W. Oporowski bez wiedzy króla - zwrócił się do Zygmunta
Luksemburskiego w dwóch sprawach. W pierwszej król pol-
ski oficjalnie wycofał swoją zgodę na koronację Witolda i po-
da! trzy przyczyny tego kroku. Druga sprawa dotyczyła pro-
śl>y, by król rzymski odstąpił równie\ od planu koronacji
Witolda. Najistotniejsze w tym liście są przyczyny wycofania
/.gody W. Jagiełły na koronację Witolda. Oto one:
1. Koronacja mo\e doprowadzić do nieporozumień, wo-
|i%n, zdrad i nieszczęść" między Polską a Litwą, które w kon-
wkwencji mogą spowodować zerwanie unii.
2. Litwini po śmierci Witolda mogliby sobie wybrać króla
lu'z udziału Polaków, co byłoby sprzeczne z dawniejszymi
zapisami unii. Według tych zapisów zarówno elekcja króla
polskiego, jak i wielkiego księcia litewskiego miała się odbyć
/a porozumieniem się i zgodą obu stron, tj. Polaków i Litwi-
nów. Było to odwołanie się do artykułu 12. unii horodelskiej
/, 1413 r., który przewidywał wspólny wybór przyszłego
wielkiego księcia litewskiego przez króla Polski oraz panów
polskich i litewskich200. Zatem Polacy wyrazili wątpliwość co
ilo postawy Litwinów w przyszłej elekq'i, oskar\ając ich po
prostu o separatyzm - o samowolną i jednostronną elekcję,
id stanowiłoby pogwałcenie unii horodelskiej. Takie oskar-
\enie wskazywało na brak zaufania Polaków do Litwinów.
Myło to oskar\enie -jak się ni\ej oka\e - bardzo ostro przyję-
li* przez stronę litewską, która poczuła się nim obra\ona.
3. Witold posiada w do\ywocie wiele ziem naszych" (tj.
królewskich), które w razie jego koronacji zostałyby oderwane
od nas" (tj. od króla polskiego i Królestwa Polskiego). W tym
wypadku raczej nie chodzi o lenna Witolda (np. Podole), ale
o całe W. Ks. Litewskie, które formalnie stanowiło wówczas
część dziedzictwa JagieSowego i Królestwa Polskiego. W mo-
1WJ. Krzy\aniakowa, op. cit., Cz. 1, s. 234.
200 Akta unii Polski z Litwą 1385-1791. Wyd. S. Kutrzeba i W. Semkowicz,
Kraków 1932 nr 51, s. 67-68.
62
mencie koronacji Witolda na króla i utworzenia Królestwa
Litewskiego ziemie te byłyby oderwane od Królestwa Pol-
skiego i dziedzictwa Jagiełłowego. Oznaczałoby to więc zer-
wanie unii polsko-litewskiej, a zwłaszcza jej zapisu o inkor-
poracji Litwy do Królestwa Polskiego.
List ten na ogół ocenia się krytycznie, poczynając od
A. Prochaski. Badacz ten nie szczędził epitetów pod adresem
autora listu. Był to więc krok... fałszywy kancelarii króle-
wskiej", błąd", dowód uderzającego braku dyplomaty-
cznego talentu" i niefortunna legacja"201. Ta surowa ocena
A. Prochaski wynikała z tego, \e autor wspomnianego listu
pozwolił sobie na nadmierną szczerość i ujawnił słabości
Polski, które nie powinny ujrzeć światła dziennego. Był to
zaś szczególny błąd w odniesieniu do Zygmunta Luksem-
burskiego, znanego wroga Polski i unii polsko-litewskiej.
Drugim błędem - według A. Prochaski było oskar\e-
nie Litwinów o dą\ności separatystyczne" w wypadku
[ Pobierz całość w formacie PDF ]