[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Schorzenia psychosomatyczne przykuwają coraz większą uwagę lekarzy. Liczni
autorzy tego typu tła dopatrują się w bardzo wielu schorzeniach. Niekiedy wydaje
się to trochę przesadzone. Bo choć niewątpliwy jest związek między alergią i
stresem psychicznym, między zjawiskami odporności na czynniki bakteryjne i
wirusowe itp., to jednak trzeba pamiętać, \e teoria psychosomatyczna nie
wyjaśnia wszystkich problemów medycyny, ale nieznaczną ich część. Optymistyczne
jest jednak to, \e w ogóle lekarze zaczynają przywiązywać wagę do tej
problematyki. Ludziom bardzo ju\ dokuczył "techniczny" stosunek lekarzy do
pacjenta, wynikający z zachłyśnięcia się wiedzą, biochemią, techniką
diagnostyczną itp., traktowa nie pacjenta jako przypadku, niedostrzeganie emocji
chorego, brak zrozumienia jego potrzeb psychicznych. Cieszy - choć jest to
jeszcze margines działania współczesnej medycyny - zwrot w kierunku
psychologicznym. Lekarze, by rozwiązywać problemy pacjentów z nerwicami i
schorzeniami psychosomatycznymi, muszą współpracować z psychologami, a tak\e
pedagogami. Wymaga to lepszego przygotowania tych ostatnich. Przyszłość rysuje
się tak, \e ka\dy pedagog będzie musiał mieć podstawowe wiadomości z określonych
dziedzin medycyny, nie uniknie bowiem kontaktu z ludzmi, którzy przedstawiają
sobą problemy z pogranicza medycyny i psychologii. W miarę podnoszenia
kwalińkacji coraz więcej pedagogów będzie patrzeć na trudnego ucznia nie jako na
przypadek "demoralizacji", złej woli itp. Coraz częściej trzeba będzie widzieć
przyczyny, które tkwią poza uczniem. Być mo\e nauczyciel i pedagog w przyszłości
będą mieli do czynienia prawie wyłącznie z dziećmi niezupełnie "zdrowymi" i
"normalnymi". Zakłady lecznicze będą częściej sięgać po pomoc psychologów i
pedagogów. Psycholodzy ju\ dziś są codziennymi partnerami w pracy wielu lekarzy.
Pedagodzy, jako ci, którzy powinni organizować środowisko wychowawcze, niekiedy
rehabilitujące i wprost lecznieze, będą odgrywać coraz większą rolę tak\e w
tradycyjnej pracy słu\by zdrowia. Tego trzeba się po prostu nauczyć.
Upośledzenie umysłowe
Upośledzenie umysłowe jest stanem wynikającym z trwałego uszkodzenia układu
nerwowego. Charakteryzuje się obni.'zeniem sprawności intelektualnej, które
pojawia się zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie. Często upośledzeniu umysłowemu
towarzyszą inne wady rozwojowe, a stan psychiczny jest tylko jednym z objawów,
niekoniecznie nawet dominującym. W statystykach większości krajów cywilizowanych
podaje si4, \e upośledzenie dotyczy ok. 3% całej populacji, przy czym 3/4 tej
liczby to przypadki upośledzeń lekkich o ró\nym stopniu, a tylko 1/4 to
upośledzenia cię\kie. Niezmienność liczby tych przypadków jest nieco
zaskakująca. Wiemy, \e czynników, które mogą powodować uszkodzenie mózgu, jest
coraz więcej. Dotyczy to zwłaszcza 238 : 239
czynników toksycznych (zatrucie środowiska), zwiększonej ekspozyc ~ r na
promieniowanie itp. Wydaje się jednak, \e wzrost tego zagro\eni: jest
kompensowany skuteczniejszą profilaktyką na innych terenach zagro\enia
(szczepienia, mniejsza liczba powikłań pozakaznych, wyleczalność wielu schorzeń,
które kiedyś powodowały upośledzenia itp.). Upośledzenie umysłowe jest du\ym
problemem społecznym. Ludzie niepełnosprawni umysłowo często wymagają opieki, a
w przypadkach cię\kich - tworzenia specjalnych, kosztownych zakładów opiekuńczo-
rehabilitacyjnych. Nie wolno przy tym zapominać o psychologicznych problemach
jednostkowych: dziecko upośledzone jest dla rodziny często powa\nym problemem
emocjonalnym. Wpraw ie w środowiskach ludzi kulturalnych upośledzeni cieszą się
zazwyczaj pełną akceptacją i mają właściwe warunki. Jest jednak tak, \e
przynajmniej w pierwszym okresie, kiedy trzeba przyzwyczaić się do nowej
sytuacji, rodziny prze\ywają swoistą tragedię. Czy sami upośledzeni cierpią z
powodu swego stanu - trudno odpowiedzieć jednoznacznie. Wspominając o problemach
psychologicznych dotyczących upośledzenia - choć to domena psychologii i
pedagogiki specjalnej nie sposób nie wspomnieć o obcią\eniach historycznych.
Dzieci upośledzone i niepełnosprawne bywały w przeszłości eliminowane ze
społeczeństwa, czego symbolicznym przykładem była niewątpliwie Skała Tarpejska.
W Niemczech hitlerowskich ludzie upośledzeni byli poddawani eutanazji - bez
względu na sytuację rodzinną, na wolę rodziny. Jest to przykład współczesnego
barbarzyństwa. Stosunek do upośledzonych, jak zresztą w ogóle do psychicznie
niepełnosprawnych, jest miernikiem humanizmu i kultury społeczeństwa. Rozwa\ania
te, zmierzające do wytworzenia akceptującego stanowiska wobec upośledzenia, w
niczym nie zmieniają naszych dą\eń do ich ograniczenia poprzez profilaktykę. Nie
zawsze jest to proste, ale oczywiście pozostaje bardzo wa\ne. Przyczyny
upośledzeń są bardzo ró\ne i zło\one. Nie zawsze łatwo ustalić jedną czy nawet
kilka przyczyn uszkodzenia mózgu. Czynniki uszkadzające działają często we
wczesnych okresach rozwoju, a upośledzenie mo\na podejrzewać, a następnie
stwierdzać najwcześniej w wieku kilku miesięcy. W tym przedziale czasu działało
na dziecko wiele ró\nych czynników, które mogłyby być z pewnym
prawdopodobieństwem podejrzewane o działanie sprawcze. Który z czynników był
decydujący? Kiedy on zadziałał`? C'iy hył jedynym, czy choćby głównym? To są
pytania, na które często nic ma odpowiedzi. Najczęściej przyczyny upośledzeń
umysłowych dzieli się na: 1. Wrodzone: - uwarunkowane genetycznie,
- wcześnie nabyte - w okresie płodowym.
2. Nabyte:
- w okresie okołoporodowym,
- w dalszym okresie \ycia (przy czym najwcześniej uszkodzenie mózgu
następuje we wczesnym okresie niemowlęctwa).Z punktu widzenia czynników
wywołujących mo\na przyjąć następującą klasyfikację: 1. Wady pochodzenia
endogennego, uwarunkowane uszkodzeniem komórek rozrodczych. 2. Wady pochodzenia
egzogennego, czyli wynikające z działania czynników środowiskowych szeroko
pojętych. Czynniki wrodzone wcześnie nabyte
Przykładem takich czynników powodujących upośledzenie umysłowe jest uszkodzenie
chromosomów w zespole Downa (dawniej zwanym mongolizmem). Upośledzenie występuje
wespół z wieloma wadami rozwojowymi. Nazwa "mongolizm" została uznana za
niesłuszną, poniewa\ wią\e obraz zewnętrzny tych chorych z cechami rasy
mongolskiej . I choć rzeczywiście antropologicznie mo\na się dopatrzyć pewnych
cech wspólnych, są one jednak absolutnie zewnętrzne i przypadkowe. U\ywanie
nazwy "mongolizm" nasuwa niechlubne skojarzenia z rasizmem i pewną pogardą dla
innych ras ni\ biała. Ustalono z całą pewnością, \e liczba dzieci z zespołem
Downa wzrasta wraz z wiekiem matki. Im starsza matka, tym większe
prawdopodobieństwo tej wady. Krytyczny jest 40. rok \ycia matki. Zespół Downa
jest spowodowany wadą budowy 21. pary chromosomów występuje tam deformacja zwana
trisomią. To odchylenie mo\na stwierdzić ju\ w czasie cią\y, badając komórki
pobrane z płynu owodniowego. Ró\ne bywa nasilenie zaburzeń w zespole Downa.
Niekiedy mo\na dopatrzyć się tylko niektórych, i to słabo nasilonych odchyleń
charakterystycznych dla tego zespołu. Innym znów razem obja 240
16 - Biologiczne i medyczne... 241
[ Pobierz całość w formacie PDF ]